به نقل از «جماران»

محسن اسماعیلی: شاخص ارزیابی ما از دینداری جامعه عوض شده است/ ظواهر، ملاک دین داری نیست/ علی رغم زحمت امام هنوز گفتمان فقه فردنگر غالب است

تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۶۷۲۱۹

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه وقتی تعریف عوض شود یک کسانی انقلابی معرفی می‌شوند که ضدانقلاب‌ترین آدم‌ها هستند، گفت: کسانی که خیال می‌کنند خیلی متشرع هستند اما اخلاقشان سیئه یا عقایدشان باطل است، معلوم است که چه آثاری بر جامعه می‌گذارند. هرچه بیشتر اینها در  تشرع و تدیّن خودشان پافشاری می‌کنند، بیشتر باعث گریز مردم از دین و دینداری می‌شوند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یک وقتی خدمت آیت‌الله جوادی آملی بحث شد و تعبیر ما «گریز مردم» و تعبیر ایشان «ستیز مردم» بود. اینها باعث دین‌ستیزی مردم می‌شوند.

به گزارش جماران، محسن اسماعیلی در نشست علمی «تحولات تاریخی مفهوم فقه و آثار جدایی آن از اخلاق» پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، گفت: «فقه» از واژه‌هایی است که در طول تاریخ تحول مفهومی زیادی به خودش دیده است. حداقل سه یا چهار تحول در مفهومش اتفاق افتاده و بر اساس این تحول‌ها، تعریفش هم متفاوت شده است. کنفسیوس در چند کتاب این جمله را آورده که «من اصلاحات در کشورم را از اصلاح واژه‌ها آغاز می‌کند». چون تا واژه‌ها اصلاح و اصطلاحات شفاف نشوند، هیچ اصلاحات دیگری در کشور مؤثر و ماندگار واقع نخواهد شد.

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: ما در تاریخ خودمان مشکلی داریم که مفاهیم عوض شده و چون مفاهیم عوض شده، دستور کار جامعه عوض می‌شود. کسانی که می‌خواهند بر خلاف مسیر آب در جامعه حرکت کنند، خیلی کم هستند؛ کسانی که می‌توانند مقاومت داشته باشند و از خیلی قضایا چشم‌پوشی کنند. معمولا عموم مردم خریدار چیزی هستند که بازارش گرم است و خریدار دارد. مثلا کلمه «استاد» یک موقع چه عظمت و معنایی داشته و الآن به چه کسانی اطلاق می‌شود؟ عوض شدن این مفاهیم در روند جامعه اثرگذار است.

وی ادامه داد: تعریف ما از «انقلابی» چیست؟ وقتی تعریف عوض شود یک کسانی انقلابی معرفی می‌شوند که ضدانقلاب‌ترین آدم‌ها هستند. این به خاطر تغییر مفهومی است که اتفاق می‌افتد. اینکه با خودمان عهد کنیم که نسبت به تغییر اصطلاحات و تعریف‌ها بی تفاوت باشیم، کار خوبی نیست و بزرگان و قدمای ما هم به تعریفات حساسیت نشان می‌دادند و نسبت به تک تک قیود آن بحث می‌کردند. به قول شهید مطهری گاهی یک مصرع ناپخته ممکن است یک ملت را قرن‌ها عقب بیندازد. مثال خود ایشان این است که «خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو» از طاعون و وبا برای مملکت ما آسیب‌زاتر بوده و هست.

اسماعیلی با تأکید بر اینکه راجع به معنای فقه حساسیت نشان بدهیم، اظهار داشت: در لغت فقه را به درک عمیق و دانش ژرف در همه زمینه‌ها معنا کرده‌اند، ولی کم کم تبدیل به دانش عمیق در حوزه دین تبدیل شده است. بعد از گذشت چند قرن، آهسته آهسته می‌رسیم به جایی که از دانش دین تبدیل به دانش احکام و فروعات دین می‌شود. قطعا در زمان شهید اول این اتفاق جا افتاده بوده و به مروز زمان از دانش فروعات دین به دانش فروعات فردی دین تبدیل می‌شود و از فقه جامعه ساز هم فاصله می‌گیرد.

وی افزود: از مرحوم آقای بروجردی نقل می‌کنند که فقه شریعت یک چیز است و فقه متشرعه چیزهای دیگری است. قدیمی‌ترین متنی که من پیدا کردم که این تعریف جدید در آن تثبیت شده، کتاب «القواعد و الفوائد» شهید اول است که خیلی کتاب خوبی است و من نمی‌دانم چرا یک مقدار در حوزه‌های ما متروک است. اولین قاعده این کتاب تعریف فقه است و می‌گوید «والفقه لغة: الفهم، و اصطلاحاً: معرفة الأحکام الشرعیة العملیة بأدلتها التفصیلیة» و آنجا می‌گوید این تعریف جا افتاده است و ابداعی من نیست. شهید اول متوفای سال 786 است و من هرچه وقت گذاشتم نتوانستم دقیقا پیدا کنم که چه وقتی و چه کسی این کار را کرده است. یکی از چیزهایی که به نظرم نیازمند تحقیق است و وقت می‌خواهد، این است که سه قرن قبل از او را از نظر سیاسی مورد مطالعه قرار بدهیم و ببینیم چرا و توسط چه کسانی این گردش مفهومی در معنای فقه اتفاق افتاده؛ هر اتفاقی افتاده، در فاصله ابن براج و شهید اول است.

عضو مجلس خبرگان رهبری در خصوص آثار این تحول مفهومی گفت: اولین اثری که گذاشت و امروز ما با این اثر دست به گریبان هستیم، محور شدن فروعات عملی در میان آموزه‌های دینی است؛ اصالت با فروعات عملی شده و آهسته آهسته عقاید و جهان‌بینی که در همه حرکات آدمی اصل است و از آن گذشته اخلاق، جایگاه فرعی پیدا کرد و تبدیل به یک بحث اختیاری شد؛ به گونه‌ای که به قول علامه طباطبایی ممکن است یک کسی مجتهد مسلم هم شود و از رو خواندن قرآن هم بلد نباشد. ما با چشم خودمان هم مدعیانش را دیده‌ایم که نمی‌توانستند قرآن از رو بخوانند.

وی افزود: آرام آرام فروعات عملی فردی اصالت پیدا کرد و هیچ جدیّتی راجع به عقیده، جهان‌بینی و نوع نگاه به هستی دیده نمی‌شود. شاهد آن همین رساله‌های توضیح المسائلی است که دست همه ما هست و انگار تنها چیزهایی که مردم لازم دارند بلد باشند، اینها است. در حالی که اگر بخواهیم ارزش گذاری کنیم، ارزش حقایقی که باید به آن بپردازیم یا اخلاقی که باید در عمل نشان بدهیم، کمتر نیست و حتما بیشتر است. چون رعایت فروعات فرعی و فردی بدون عقاید صحیح و اخلاق حسنه نه تنها اثر مثبتی ندارد، بلکه اثرات منفی دارد.

اسماعیلی تأکید کرد: کسانی که خیال می‌کنند خیلی متشرع هستند اما اخلاقشان سیئه یا عقایدشان باطل است، معلوم است که چه آثاری بر جامعه می‌گذارند. هرچه بیشتر اینها در  تشرع و تدیّن خودشان پافشاری می‌کنند، بیشتر باعث گریز مردم از دین و دینداری می‌شوند. یک وقتی خدمت آیت‌الله جوادی آملی بحث شد و تعبیر ما «گریز مردم» و تعبیر ایشان «ستیز مردم» بود. اینها باعث دین‌ستیزی مردم می‌شوند.

وی افزود: مرحوم نائینی کسی است که تا آخر رفته و صاحب مکتب است. ایشان به حوزه‌های علمیه کنایه‌ای می‌زند و می‌فرماید که امام صادق(ع) یک جمله فرمود «لاَ یَنْقُضُ اَلْیَقِینَ بِالشَّکِّ» و شما چند جلد کتاب از آن نوشته‌اید و چقدر نکات دقیق و عمیق در آورده‌اید؟ این همه آیه راجع به عدالت و حریّت داریم و هیچ استفاده‌ای از آنها نکرده‌اید؛ چون برای شما مهم نبود. به تعبیر امروزی، شما فقط به حقوق خصوصی پرداختید و حقوق عمومی فراموش شد. می‌گوید، امتیاز شیعه از غیر شیعه عدالت و آزادی است و ما فراموش کرده‌ایم. لذا هیچ کتاب فقهی نداریم که از آیات مربوط به عدالت و آزادی، قواعد مربوط به عدالت و آزادی را استخراج  کند. اینها قابل انکار نیست که بالأخره هر چیزی در جامعه مشتری بیشتر دارد مردم به سراغ آن می‌روند.

عضو مجلس خبرگان رهبری یادآور شد: اثر دیگری که گذاشته رشد ظاهرگرایی و مناسک‌گرایی در جامعه است. ما الآن چه جامعه‌ای را دیندار می‌دانیم؟ چه فردی را دیندار می‌دانیم؟ شاخص ما برای ارزیابی چیست؟ اگر بخواهیم بگوییم این جامعه دینی شده یا نشده، آیا ملاک این است که چند نفر جمکران می‌روند؟! چقدر اعتکاف می‌روند؟! اینها بد نیست و خوب است؛ ولی آیا ملاک این است؟! روایتی که همه ما دیده‌ایم می‌گوید اگر می‌خواهید ارزش‌گذاری کنید، راجع به میزان راستگویی، امانتداری و امثال اینها ارزیابی کنید.

وی ادامه داد: چرا شاخص ارزیابی ما از دینداری جامعه عوض شده است؟ کسانی که می‌خواهند بگویند سطح دینداری جامعه پایین آمده به ظواهر نگاه می‌کنند و کسانی هم که می‌خواهند بگویند بالا رفته به ظواهر نگاه می‌کنند. حتما ظواهر مهم است، ولی ملاک نیست. مهم بودن با ملاک بودن فرق می‌کند. به این دلیل ملاک شد که محور دینداری «فقه مصطلح» شد. اگر فقه قدیم بود و همان معنایی که قرآن از آن یاد می‌کند، ما نباید دچار این اشتباه در ارزیابی‌ها می‌شدیم.

اسماعیلی گفت: آفت دیگری که به وجود آورد این بود که محبت و الفت را در جامعه کمرنگ کرد. حقوق خشک است؛ این طور که نمی‌شود زندگی کرد. در جامعه‌ای که فقط بر اساس حقوق و یا فقط بر اساس فقه مصطلح می‌خواهد اداره شود که نمی‌توان در آن زندگی کرد؛ در کنارش احسان هم هست. آن احسان، نرمی و لطافت است که خشکی حقوق و فقه مصطلح را از بین می‌برد و زندگی را دلپذیر می‌کند. الفت مثل ملاتی است که آجرها را به هم می‌چسباند، و الّا اگر ما وحدت هم داشته باشیم مثل آجرهای خشکی هستیم که روی هم چیده شده است. این عقاید و اخلاق است که الفت را به وجود می‌آورد. اگر هرکسی بخواهد بدون انعطاف، احسان و ایثار روی حقوق خودش اصرار کند، زندگی جهنم می‌شود.

وی با  اشاره به اینکه یکی دیگر از آفات مهم این است که گفتمان فقه فردنگر بر فقه جامعه‌ساز غلبه پیدا کرد، اظهار داشت: علی رغم زحمتی که امام کشیده و همه تحولی که اتفاق افتاد، هنوز هم گفتمان فقه فردنگر در مبانی، استنباط‌ها و هنگام تعارضات غالب است. اهداف اساسی و امور مهم از نظر دین، نقش ثانوی پیدا کرده‌اند و جایشان را داده‌اند به اموری که اهم و اساسی نیستند. امیرالمؤمنین(ع) در نهج البلاغه می‌فرماید کسی که وقتش را برای امور مهم می‌گذارد، اولین نتیجه نامطلوبش این است که برای امور اهم انرژی ندارد.

عضو مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: یکی از پیشنهادات من این است که واقعا ما نیاز داریم آیات الاحکام جدید بنویسیم. بین ما مرسوم است و همه شنیده‌ایم که می‌گویند 500 آیه الاحکام داریم. این 500 آیه فردی هستند و یکی هم در مورد عدالت و آزادی و عمران و آبادی نیست. همه قرآن آیات الاحکام است و ما 500 آیه را آورده‌ایم. ما به این معنا نیازمند آیات الاحکام هستیم که نگاه کنیم چه چیزهایی باقی مانده است. مرحوم حکیمی می‌گوید یک عروه الوثقی دیگر نیاز داریم که با مبانی فقه جواهری استنباط کنیم و احکام سیاسی و اجتماعی را بگوییم. بعد از انقلاب یک مقدار کارهایی هم کرده‌ایم ولی واقعا چشمگیر نیست. من یک وقتی در شورای نگهبان هم بوده‌ام و دیده‌ام که فقهای آنجا هم حداکثر فقهای معمول هستند و یک مسأله جدید اجتماعی که مطرح می‌شود، استنباطی وجود ندارد.

وی یادآور شد: برخوردهایی که امام در دهه اول می‌کرد، کجا است؟ ایشان می‌خواسته این فقه عروه دیگری باشد که نبوده است. مثلا می‌خواستیم حقوق کار را با اجاره اشخاص در فقه حل کنیم؛ معلوم بود که نمی‌شود. نمی‌توانیم هزار سال صبر کنیم که عروه جدید تولید شود؛ والّا پاسخ نداریم. نکته دیگر اینکه شهید صدر می‌گوید در ارائه همین فقهی که داریم تجدید نظر کنیم. آیا الآن هم در ارائه توضیح المسائل به مردم باید از نجاسات و طهارت شروع کنیم؟! ایشان اساسنامه‌ای برای تحول در آموزش و پژوهش حوزه نوشته است. فلسفتنا و اقتصادنا قسمت‌هایی از آن طرح بزرگ تحول در حوزه علمیه بوده است.

اسماعیلی گفت: من معتقدم در همین توضیح المسائل فعلی باید دو تحول به وجود بیاید. یک اینکه حقایق و اخلاقیات لازم و دو اینکه فرعیات، فردیات و عباداتی که الآن داریم را بازنگری داشته باشیم تا بشود با نسل جوان صحبت کرد. این می‌تواند در حل بسیاری از مشکلات ما در جامعه کمک شایانی داشته باشد.

منبع: جماران

کلیدواژه: زلزله ترکیه و سوریه محسن اسماعیلی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی فقه امام خمینی فقه شهید صدر زلزله ترکیه و سوریه عضو مجلس خبرگان رهبری عدالت و آزادی گریز مردم شهید اول عوض شده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۶۷۲۱۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اجرای قانون هوای پاک از توان مسئولین استان تهران خارج است

رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌ جمهور، گفت: اجرای قانون هوای پاک و برخورد با معضلات آن موضوعی ملی از توان مسئولین استان تهران خارج است که باید همه مسئولین و حاکمیت پای‌کار باشند تا ساماندهی انجام شود. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از استان تهران، حجت‌الاسلام حسن درویشیان در آیین "سپاس معلم" که با حضور اعضای شورای اداری استان تهران برگزار شد، اظهار داشت: خدمت صادقانه و بی‌منت به مردم نعمتی است که باید قدردان آن باشیم و این فرصت را مغتنم بدانیم زیرا که ممکن است هر لحظه این نعمت و توفیق از ما سلب شود.

وی افزود: گفتمان، سیاست و رویکرد دولت مردمی سیزدهم همان گفتمان و رویکرد مقام معظم رهبری است، در خدمت به مردم با ویژگی‌هایی از جمله مردم‌داری، فسادستیزی، عدالت‌محوری و غیره که رئیس‌جمهور در احکام برای مسئولین و وزرا و مدیران صادر می‌کنند.

رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌ جمهور در ادامه با بیان اینکه گفتمان مبارزه با فساد و پیشگیری رویکرد جدی دولت مردمی است، گفت: بر پایه این گفتمان مبانی و اصولی از سوی رئیس‌جمهور تدوین، ابلاغ و تأکید بر اجرای آن شده است.

درویشیان تصریح کرد: ابتدای دولت اصول دوازده‌گانه پیشگیری و مقابله با فساد به مسئولین کشور اعلام و ابلاغ‌شده که اگر به این اصول به‌درستی توجه و تبیین شود و نحوه اجرای آن در قوانین، مقررات و ساختارها دیده و دنبال شود، تقریباً هیچ مشکلی در کشور نخواهیم داشت.

وی ادامه داد: شفافیت یکی از این اصول مهمی است که بر اساس آن‌همه چیز باید در معرض و دید مردم باشد، مگر در موضوعات خاص نظامی که ممکن است شرایط سوءاستفاده دشمن را فراهم کند.

رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه در دولت در زمینه شفافیت اقدامات مؤثر و گام‌های خوبی برداشته که در حال پیگیری است، ابراز داشت: یکی از گام‌های مؤثر دولت در موضوع شفافیت تدوین لایحه مدیریت تعارض منافع است که در مجلس در حال پیگیری است و نیز انتشار صورت‌های مالی بانک‌ها، شرکت‌ها و غیره در راستای موضوع شفافیت اجرایی خواهد شد.

وی افزود: فرهنگ‌سازی و نظارت همگانی که اگر از سوی دولت و مردم وجود داشته باشد، بسیاری از انحرافات و تخلفات پیشگیری می‌شود و به مرحله بروز نمی‌رسد و ایجاد نمی‌شود.

رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌جمهور تأکید کرد: شایسته گزینی یکی از اصول دوازده‌گانه است که بر آن تأکید شده و اگر مدیر یک مجموعه ازنظر تخصص و اعتقاد و ایمان به گفتمان دولت و محتویات مقام معظم رهبری دارای شایستگی‌های لازم باشد، بسیاری از مشکلات آن مجموعه مرتفع می‌شود.

وی تصریح کرد: نظارت کارآمد و مؤثر یکی از اصول حسن مدیریت و حاکمیت مطلوب است که لازمه آن نظارت مدیر بر زیرمجموعه است و باید برخورد قاطع، دقیق و مؤثر با فساد صورت گیرد و هیچ‌ خط قرمزی در برخورد با تخلف مدیر نداشته باشیم و البته همان‌گونه که اگر مدیری تخلف کند، مورد برخورد قرار می‌گیرد و اگر مدیری در مقابل فساد ایستادگی کند مورد حمایت قرار می‌گیرد.

تداوم تنفس "هوای پاک" در تهران

درویشیان بیان کرد: استان تهران استان ویژه‌ای است و از هیچ حیث قابل‌مقایسه با سایر استان‌ها نیست.

رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌ جمهور در پایان خاطرنشان کرد: استان تهران معضلات و مشکلات فراوانی دارد که یکی از این مشکلات قانون هوای پاک است که برخی دستگاه‌های نظارتی ورود کرده و برخوردهایی صورت گرفته اما این موضوع از توان مسئولین استان تهران خارج است و موضوع ملی است که باید همه مسئولین و حاکمیت پای‌کار باشند تا ساماندهی انجام شود البته پیگیری‌هایی انجام شده اما همچنان این معضل وجود دارد و تبعاتی فراوانی نیز در پی دارد.

انتهای پیام/